Αναδιάρθρωση χρέους

Είπαμε. Αιρετικός είναι αυτός που πάει κόντρα στο καθιερωμένο δόγμα.


Το εύκολο είναι να αναμασάς τις απόψεις των άλλων, να βάζεις και καναδυό κοσμητικά επίθετα σ΄αυτά που γράφεις, λίγο αίσθημα και λαϊκισμό και ιδού η άποψή σου, που αρέσει στους πολλούς.

Το δύσκολο είναι να προσπαθήσεις να πείσεις για πράγματα κόντρα στο ρεύμα.

Όμως σήμερα θα είμαι ανταιρετικός. Θα πάω με τους πολλούς

Για καιρό υπήρχε μια αρκετά διαδεδομένη άποψη, ότι υπάρχει και άλλος δρόμος έξω από το μηχανισμό στήριξης. Άλλωστε το σχετικό θέμα της προσφυγής στην τρόικα ψηφίστηκε μόνον από Πασόκ, Καρατζαφερ και Ντόρα. Οι άλλοι θεώρησαν, φαίνεται, ότι θα μπορούσε να υπάρξει και άλλος δρόμος.

Κάποιοι είπαν να αρνηθούμε να πληρώσουμε τα δάνεια. Άλλοι να επιστρέψουμε στη δραχμή. Κάποιοι άλλοι μίλησαν για λαϊκή οικονομία και κομμουνισμό που θα ξεπρόβαλε στη χώρα μας χωρίς στάδια, από τη μια μέρα στην άλλη.

Σήμερα οι αρνητές του μνημονίου έχουν μειωθεί. Ο Αντωνάκης (χρόνια του πολλά) ανέκρουσε πρύμνα και ουσιαστικά αυτό που ψελλίζει είναι για κάποιες προτάσεις για ανάπτυξη, πράγμα που θεωρεί εύκολο σε περιόδους έντονων προσαρμογών και τεράστιων περικοπών. Ο Φώτης, αυτό που ουσιαστικά προτείνει είναι μια μνημονιακή πολιτική με κοινωνική ευαισθησία και προσαρμογές για μη οριζόντιες περικοπές. Ο Αλέξης, μετά την επιστροφή του από την Ευρώπη, άρχισε να αντιλαμβάνεται για όσα ανόητα, κατά τη γνώμη μου, εκστόμιζε, και προτείνει μια ευρωπαϊκή πολιτική για το ξεπέρασμα της κρίσης των κρατικών χρεών. Φαίνεται ότι κατάλαβε ότι οι Ελληνικές κορώνες σε τίποτα δεν βοηθάνε και ότι η μόνη διέξοδος είναι μια συνολική αριστερή-προοδευτική Ευρωπαϊκή πολιτική. Οι οικολόγοι δεν έχω καταλάβει τί λένε. Ίσως ούτε και οι ίδιοι γνωρίζουν. Υπάρχει και η Αλέκα, που προτείνει μια άλλη, λέει, πολιτική με κρατικοποιήσεις των μέσων παραγωγής και του τραπεζασφαλιστικού κεφαλαίου και ότι η πολιτική αυτή θα δώσει λύση. Ίσως κάποτε, αν δεν βαρεθώ, θα κάνω μια ανάλυση για την Αλέκεια χαζομάρα. Οι υποστηρικτές της επανόδου της δραχμής στις συναλλαγές, είναι πλέον ελάχιστοι. Δεν θα ασχοληθώ επί πολύ μαζί τους. Αυτό που θα αναφέρω είναι ότι η πρόβλεψή μου σε περίπτωση μονομερούς εξόδου μας από την ευρωζώνη είναι ότι η οικονομία μας θα καταρρεύσει μέσα δύο το πολύ ώρες και η κοινωνία μας μέσα σε μία εβδομάδα. Οι καταστάσεις θα είναι, πιστεύω, τόσο ακραίες, που όλο το πολιτικό σύστημα θα καταρρεύσει με αποτέλεσμα την επάνοδο της χώρας μας σε συνθήκες ακραίου αυταρχισμού.

Βέβαια εκτός από αυτούς που υποστηρίζουν την επάνοδο στη δραχμή, υπάρχει και μία σοβαρή τάση υποστήριξης της επαναδιαπραγμάτευσης του χρέους, χωρίς την έξοδο από το Ευρώ. Βασίζουν την άποψή τους αυτή στο πραγματικό γεγονός ότι το Ελληνικό χρέος είναι τόσο μεγάλο που είναι αδύνατο να μην θιγούν τα συμφέροντα του πανίσχυρου διεθνούς τραπεζικού κεφαλαίου σε περίπτωση παύσης πληρωμών από την Ελλάδα και ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το όπλο μας αυτό για να διαπραγματευθούμε τη μείωση του χρέους.

Είναι εφικτό αυτό το σενάριο της μείωσης του χρέους, υπό την απειλή της παύσης των πληρωμών, χωρίς την έξοδο από το ευρώ και με την ταυτόχρονη επαναφορά του ύψους των μισθών και των συντάξεων στα προηγούμενα επίπεδα;

Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο δεν θα γίνει ανεκτό, από τους δανειστές, οπότε και θα οδηγηθούμε σε αναγκαστική έξοδο από το ευρώ.

Ας υποθέσουμε όμως ότι η απειλή πιάνει. Πρώτη άμεση συνέπεια θα είναι η κατάρρευση του τραπεζικού μας συστήματος, η εθνικοποίηση των πτωχευμένων τραπεζών, η κατάρρευση των ασφαλιστικών ταμείων που έχουν επενδύσει σε ομόλογα, η μεγάλη πάνω από 20% ύφεση, η αδυναμία είσπραξης φόρων, η αδυναμία πληρωμής μισθών και συντάξεων σε ευρώ, οπότε και θα οδηγηθούμε σε αναγκαστική έξοδο από το ευρώ για να πληρωθεί ο κόσμος σε δραχμές.

Ας υποθέσουμε ότι τούτο δεν συμβαίνει και ότι οι τράπεζές μας, που έχουν επενδύσει σε ελληνικά ομόλογα δεν καταρρέουν, αφού διατηρούν ικανή κεφαλαιακή επάρκεια. Ας υποθέσουμε λοιπόν, ότι ούτε τα ασφαλιστικά μας ταμεία δεν καταρρέουν και ας υποθέσουμε ότι η επεκτατική πολιτική με την αύξηση των κρατικών δαπανών μας επαναφέρει την οικονομία σε μεγέθυνση.

Και πάλι όμως θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα τεράστιο πρόβλημα. Μπορεί το διεθνές τραπεζοασφαλιστικό σύστημα να δεχθεί το hair cut των Ελληνικών ομολόγων, όμως είναι βέβαιο, ότι θα παύσουν να μας δανείζουν περαιτέρω. Και εδώ μπαίνει το μεγάλο θέμα. Πώς θα μπορέσουμε να ξεπληρώσουμε τα δάνεια των διακοσίων και πλέον δις ευρώ, που θα απομείνουμε μετά το κούρεμα; Από τα έσοδα του προϋπολογισμού; Θα σας πω λοιπόν το εξής που ίσως δεν γνωρίζετε και πείθεστε από τη Λαφαζάνεια επιχειρηματολογία. Ο προϋπολογισμός της χώρας δεν περιλαμβάνει τα χρεωλύσια. Μόνον τους τόκους συνυπολογίζει στις δαπάνες. Τα χρεωλύσια τα θεωρεί ότι ανακυκλώνονται με νέα δάνεια. Επομένως εάν δεν μας δανείσουν περαιτέρω τότε ο προϋπολογισμός μας δεν θα επιβαρυνθεί με 10 έως 15 δις που είναι οι τόκοι, αλλά με καμιά 30ριά δίς που θα είναι τόκοι και χρεωλύσια μαζί. Όμως όλα τα έσοδά μας είναι 50 όλα και όλα. Επομένως ο προϋπολογισμός δεν βγαίνει, οι μισθοί και οι συντάξεις και οι άλλες υποχρεωτικές δαπάνες δεν θα μπορούν να πληρωθούν και επομένως και πάλι θα οδηγηθούμε σε αναγκαστική έξοδο από το ευρώ

Ας υποθέσουμε και πάλι ότι και αυτό δεν συμβαίνει και ότι προκειμένου να μην καταρρεύσουμε θα βρεθούν οι τράπεζες που θα μας δανείσουν περαιτέρω και μετά την αναδιάρθρωση.

Και πάλι όμως θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα τεράστιο πρόβλημα. Θα είναι αδύνατη η αποπληρωμή των τόκων εάν ο προϋπολογισμός μας δεν δημιουργήσει πρωτογενή πλεονάσματα. Το πρόβλημα ήταν ότι η Νουδούλα μας άφησε ένα έλλειμμα 15%, το οποίο θα πρέπει να πάει στο τέσσερα με πέντε εάν επιθυμούμε ένα ανεκτό επίπεδο, ώστε να έχουμε έστω μικρά πρωτογενή πλεονάσματα. Πώς θα γίνει αυτό; Πέρα από μια μείωση του ελλείμματος από τη μείωση των τόκων λόγω αναδιάρθρωσης, είναι πραγματικά αδύνατη μια τόσο τεράστια προσαρμογή, χωρίς συγκεκριμένα μέτρα. Επομένως η μη πληρωμή των τόκων, μέσω των πρωτογενών πλεονασμάτων του προϋπολογισμού θα ξανααυξήσει το δανεισμό, εφόσον δέχονται να μας δανείσουν, αυτό περαιτέρω τους τόκους, με βέβαιο αποτέλεσμα την νέα πτώχευση και την έξοδο από το ευρώ.

Και κάτι άλλο που δεν υπολογίζουν αυτοί που προτείνουν την μονομερή αναδιάρθρωση. Τούτο προϋποθέτει τον εξής ικανό και αναγκαίο όρο και ο οποίος δεν διαθέτει αισιόδοξο υποθετικό σενάριο. Για να πετύχει κάτι τέτοιο και να σταθούμε δηλαδή στο διεθνές σκηνικό στα δικά μας πόδια, χωρίς να γίνουμε μια κλειστή οικονομία, απαιτείται  η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτάρκεια.Ομως τόσα χρόνια ο παραγωγικός μας ιστός έχει καταρρεύσει και η οικονομία μας βασιζόταν σε δανεικά. Αυτό το γεγονός και μόνο κάνει τη βίαιη προσαρμογή μας σε άλλα δεδομένα πρακτικά αδύνατη.

Τόσα χρόνια ο παραγωγικός μας ιστός έχει καταρρεύσει και η οικονομία μας βασιζόταν σε δανεικά. Και με δανεικά είμαστε υποχρεωμένοι να ζούμε, μέχρι με γενναίες πολιτικές να αλλάξουμε την οικονομία μας
Βέβαια όλα τα παραπάνω που υποστηρίζω για την επιχείρηση αναδιάρθρωση του χρέους δεν ισχύουν σε περίπτωση συνολικκής λύσης μέσω μιας προοδευτικής αριστερής ευρωπαϊκής πολιτικής. Το πρώτο πράγμα που οφείλει ένας προοδευτικός πολίτης είναι να υποστηρίξει όλες τις προοδευτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις, ιδίως τις Γερμανικές προοδευτικές απόψεις. Σήμερα η μεγάλη πολιτική διαμάχη, εκεί γίνεται και εκεί πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας. Ο Αλέξης μάλλον το κατάλαβε.

Τα αιρετικά για το ευρωομόλογο

Αιρετικός είναι αυτός που υποστηρίζει κάτι που απομακρύνεται από το καθιερωμένο και επίσημο δόγμα. Δόγμα έχει γίνει τον τελευταίο καιρό για τους Έλληνες η καθιέρωση το ευρωομολόγου. Σχεδόν το 100% των Ελλήνων υποστηρίζει την καθιέρωση του ευρωομολόγου. Το πρότεινε η αριστερά, το υιοθέτησε το ΠΑΣΟΚ και το υποστηρίζουν δεξιοί και Καρατζαφερικοί.
Οι πάντες υποστηρίζουν το απόλυτο δόγμα ότι είναι ορθό η ισχυρή Γερμανία και η ισχυρή Ολλανδία, να εγγυηθούν με την οικονομική τους δύναμη την καλή αποπληρωμή ενός ομολόγου εγγυημένου από έναν υπερκρατικό Ευρωπαϊκό φορέα, που θα χρηματοδοτήσει και θα καλύψει τα κρατικά χρέη της Ευρωπαϊκής ένωσης.
Και όμως τελικά δεν είναι όλοι οι Έλληνες υποστηρικτές της έκδοσης αυτής. Υπάρχει και ο αιρετικός που είναι αντίθετος. Αλλιώς γιατί θάταν αιρετικός.
Θεωρώ ότι η σκέψη αυτή ήταν μια μεγάλη ανοησία της αριστεράς, από την οποία πιάστηκε ο πνιγμένος Παπανδρέου για να πει κάτι, αφού βλέπει ότι η πολιτική του και οι αριθμοί δεν βγαίνουν.
Κατά πρώτο θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι το ευρωομόλογο είναι κάτι διαφορετικό από τα Eurobonds, που και σήμερα υπάρχουν και είναι εγγυημένα από τα Ευρωπαϊκά κράτη κατά μόνας.
Γιατί είμαι αντίθετος στην έκδοση υπερκρατικού ευρωομολόγου.
Πρώτος και βασικότατος λόγος. Η έκδοση ευρωομολόγου, δηλαδή ή εγγύηση του ομολόγου το οποίο θα αναλάβει η Ελλάδα θα είναι εγγυημένο από τη Γερμανία. Αυτό σημαίνει ότι το επιτόκιο δανεισμού θα είναι μεν μειωμένο και θα υπάρξει πρόσβαση της Ελλάδας στις αγορές, όμως το επιτόκιο αυτό δεν είναι δυνατόν να είναι ίσο με αυτό που δανείζεται σήμερα η Γερμανία για το δικό της χρέος. Θα είναι αρκετά αυξημένο. Είναι βέβαιο ότι για να εγγυηθεί η Γερμανία τα χρέη του νότου, του Βελγίου και της Ιρλανδίας, θα αναλάβει τεράστιες υποχρεώσεις που αναπόφευκτα συνεπάγονται και απαίτησή της για σφικτή δική μας προσαρμογή, δηλαδή για νέο πιο σκληρό μνημόνιο. Η έκδοση ευρωομολόγου είναι, θεωρώ, βέβαιο, ότι ουσιαστικά θα αντικαταστήσει στο διηνεκές τα κρατικά ομόλογα, τα οποία θα χάσουν όλη την αξία τους. Η επάνοδος στον κρατικό δανεισμό θα είναι ουσιαστικά και πρακτικά αδύνατη. Επομένως θα έχουμε για πάντα από πάνω μας τη μέγκενη της απειλής, ότι δεν θα μας χορηγούν ευρωομόλογα, εάν δεν είμαστε στο διηνεκές «καλά παιδιά». Ουσιαστικά, υποθηκεύουμε το μέλλον της Ελλάδας για δύο γενιές το λιγότερο. Η σφικτή πολιτική της λιτότητας θα είναι αναπόφευκτο γεγονός εσαεί. Και οι αριστεροί την πάτησαν ως πρωτάρηδες υποστηρίζοντας την έκδοση του ευρωομολόγου.
Το δεύτερο ζήτημα είναι εάν η έκδοση ευρωομολόγου μπορεί να είναι τελικά αποτελεσματική. Κατά τη γνώμη μου όχι. Και τούτο διότι το κόστος δανεισμού των ισχυρών οικονομικά κρατών θα αυξηθεί κατά πολύ με αποτέλεσμα την επιβράδυνση των οικονομιών τους, νέες σκληρές πολιτικές λιτότητας για τους Γερμανούς πολίτες, που ήδη υφίστανται δεκαετή λιτότητα από εποχή Σρέντερ, αδυναμία αναπτυξιακών πολιτικών. Επομένως, θεωρώ, ότι η έκδοση αυτή θα κάνει κακό και σε εμάς και στους ολλανδούς και γερμανούς εργαζόμενους και θα δημιουργήσει επιβράδυνση της Ευρωπαϊκής οικονομίας και νέα κρίση.
Εναλλακτικές αντί του ευρωομολόγου, κατά τη γνώμη μου πολιτικές, που πρέπει να ζητήσει η Ελλάδα, είναι τα εξής μέτρα:
Πρώτο. Η εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων από υπερκρατικό Ευρωπαϊκό φορέα. Αυτό θα δώσει αμέσως φτερά σε όλες τις τράπεζες, επανάκαμψη των καταθέσεων και άμεση ροή χρήματος προς την πραγματική οικονομία.
Δεύτερο: Να ξεφύγουμε από την ευαγγελίζουσα και προτεσταντική θεολογική αντιπληθωριστική λογική. Γενναία αύξηση της ποσότητας του χρήματος που κυκλοφορεί, με αποτέλεσμα την αύξηση μεν (όχι μεγάλη) του πληθωρισμού, που όμως θα δημιουργήσει προϋποθέσεις μεγέθυνσης των οικονομιών και των δυνατών και των αδυνάτων προς χάρη και των εργαζομένων και μείωση της ανεργίας. Δεν θα επιβραδύνει τις δυνατές οικονομίες με τα καταστρεπτικά αποτελέσματα του ευρωομολόγου
Τρίτο: Άμεση μείωση του επιτοκίου χρηματοδότησης των προβληματικών οικονομιών από το μηχανισμό στήριξης κάτω από το 4% και ταυτόχρονη γενναία αύξηση του ποσού διάσωσης των οικονομιών, με σκοπό τη χρηματοδότηση αναπτυξιακών σχεδίων για την αναθέρμανση της οικονομίας. Αυτό θα δώσει μια τεράστια ανάσα στα ελλείμματα αφού οι τόκοι θα είναι κατά πολύ μειωμένοι, θα είναι δυνατόν να δημιουργηθούν πολύ σύντομα πλεονασματικοί προϋπολογισμοί και η αναπτυξιακή διάσταση θα δημιουργήσει νέες κρατικές πηγές εσόδων. Ταυτόχρονα δεν θα θιγούν τα συμφέροντα της Γερμανίας, αφού θα συνεχίσει να δανείζει τις υπερχρεωμένες χώρες με επιτόκιο μεγαλύτερο από αυτό που δανείζεται η ίδια και μάλιστα θα δημιουργηθεί κάποια μεγαλύτερη βεβαιότητα ότι τα δανεικά δεν θα είναι και αγύριστα. Η δημιουργία πλεονασματικών προϋπολογισμών θα έχει ως συνέπεια να καλμάρουν οι αγορές, να γίνει δυνατή η αύξηση των χαμηλών μισθών και συντάξεων και η ταυτόχρονη βελτίωση του επενδυτικού και καταναλωτικού κλίματος.
Τέταρτο: Η αύξηση της ποσότητας του χρήματος και η αύξηση του πληθωρισμού, χωρίς την άνοδο των επιτοκίων, θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη σημαντική υποτίμηση του ευρώ. Η επάνοδος του ευρώ στο ένα προς ένα με το δολάριο (μην ξεχνάμε ότι το ευρώ ξεκίνησε στα ογδόντα σεντς), θα δημιουργήσει τεράστιες δυνατότητες και στις μικρές και στις μεγάλες οικονομίες. Για παράδειγμα η τουριστική μας βιομηχανία θα γίνει άκρως ανταγωνιστική για Αμερικανούς, Ρώσους, Τούρκους, Εγγλέζους και παράλληλα το κόστος διακοπών για τους Γερμανούς εκτός ευρωζώνης θα είναι κατά πολύ αυξημένο, με αποτέλεσμα την ροή Γερμανών τουριστών προς τις Ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες.
Τελειώνω με αυτό, που επίσης είναι αιρετικό και ουδείς το λέει. Δεν θεωρώ ότι ένα δημόσιο χρέος στο 150% του ΑΕΠ, είναι απαγορευτικό για μια οικονομία. Ήδη το χρέος του 100% που είχαμε όλα τα προηγούμενα χρόνια ήταν πολύ μεγάλο και παρ΄όλα αυτά δανειζόμασταν με αστεία επιτόκια. Το σημαντικό είναι ο προϋπολογισμός μας να δημιουργεί πρωτογενή πλεονάσματα, ώστε να μπορούμε να αποπληρώνουμε τους τόκους και ένα έστω μικρό μέρος των χρεωλυσίων. Αν αυτό συμβαίνει με παράλληλη ρευστότητα στις αγορές και χρηματικές ροές, άλλο που δεν θέλουν οι αγορές να κερδίζουν από το μεγάλο αριθμητικά Ελληνικό χρέος και τα αυξημένα επιτόκια δανεισμού. Αν αυτό συμβεί τότε θα δείτε τους οίκους αξιολόγησης να αναβαθμίζουν τη χώρα. Όμως για να γίνει αυτό, πρέπει να παύσουν οι βλακείες περί έκδοσης ευρωομολόγου που θα δημιουργήσει πρόβλημα σε όλη την ευρωζώνη και ύφεση και η υιοθέτηση μέτρων για την κινητικότητα του παγκόσμιου πλούτου, την αύξηση της ποσότητας του χρήματος και την αύξηση των παροχών προς τις αδύναμες τάξεις για τη βελτίωση του κλίματος και την αύξηση των κρατικών εσόδων.